Xe điện mini bùng nổ với Wuling, VinFast?

Tháng 7/2020, liên doanh SAIC – General Motors – Wuling giới thiệu tới khách hàng Trung Quốc mẫu xe điện Wuling HongGuang MiniEV, gây ấn tượng với kích thước nhỏ nhắn và màu sắc tươi tắn.

Không mất nhiều thời gian, Wuling HongGuang MiniEV đã chứng minh mình là thuốc giải cho cơn khát của người tiêu dùng, với gần 120.000 chiếc được bán ra trong 6 tháng cuối của năm 2020, và lập tức xếp hạng 2 các mẫu xe điện bán chạy nhất toàn thế giới năm đó. Các năm tiếp theo, Wuling HongGuang MiniEV luôn xuất hiện trong top 5 các mẫu xe điện bán chạy nhất thế giới; dù trên thực tế, mẫu xe điện mini này vẫn mới chỉ bán tại Trung Quốc.

Trong năm nay, “vận động viên” doanh số xe điện Trung Quốc này sẽ có mặt tại Việt Nam. Dù thông tin về mẫu xe vẫn còn rất hạn chế, nhưng với cơn sốt truyền thông đã tạo ra thì dường như cơn sóng xe điện mini sắp đổ tới Việt Nam.

Liệu xe điện mini có gặp phải khó khăn nào tại thị trường Việt Nam hay không?

Microcar – sự trở lại rực rỡ

Với chiều dài chưa tròn 3 mét, Wuling HongGuang MiniEV được xếp vào hàng Sub-Compact, hay còn gọi là Microcar. Phân khúc này không phải mới xuất hiện; mà thực tế, câu chuyện về nó đã xuất hiện từ cách đây gần một đời người.

Microcar xuất hiện và trở nên phổ biến tại châu Âu từ đầu những năm 1950, rất khác nhau về kiểu dáng: Từ số lượng bánh xe (3 hoặc 4 bánh), tới cách bố trí cửa. Tới cuối những năm 1950 và đầu những năm 1960, Microcar gắn liền với lối sống của giới trẻ, vui vẻ mà tiết kiệm, là phương án “giải ngấy” khi người tiêu dùng chưa cảm thấy thỏa mãn với những chiếc xe phổ thông.

Kích thước nhỏ xinh của Microcar là một ưu thế rất mạnh trên thị trường, phù hợp làm phương tiện di chuyển quãng ngắn, và cũng là đáp số cho bài toán giao thông tại các đô thị đông đúc. Giờ đây, khi các mẫu xe điện mini xuất hiện, ưu thế về kích thước này vẫn được bảo tồn và phát huy tốt giá trị của mình tại các đô thị – nơi mà kẹt xe xảy ra như cơm bữa.

Tương tự như khoảng 70 năm về trước, các mẫu xe điện mini ngày nay cũng thường có giá bán rẻ hơn so với các mẫu xe phổ thông, phù hợp trở thành một mẫu xe thứ cấp phục vụ di chuyển trong phố, hoặc làm bạn với những người không có khả năng hoặc không muốn chi trả cho một mẫu xe phổ thông có kích thước và giá thành lớn hơn.

Điển hình cho dòng xe mini tại châu Âu là Citroen Ami – một mẫu xe điện 2 cửa 2 chỗ ngồi. Mẫu xe này được phát triển với rất nhiều phiên bản và được một số hãng mua bản quyền để sản xuất – ví dụ như Opel Rocks-e.

Citroen Ami tại Pháp có giá bán tham khảo khoảng 10.000 euro, tương đương hơn 250 triệu đồng. Wuling HongGuang MiniEV tại Trung Quốc còn có giá bán rẻ hơn, dao động quanh mức 5.000 USD, tương đương gần 120 triệu đồng.

Ngoài chi phí mua đứt hấp dẫn, các mẫu xe điện mini còn hút người tiêu dùng hơn khi mang thêm lợi thế của một mẫu xe điện – chi phí sử dụng và bảo dưỡng thấp hơn xe sử dụng động cơ đốt trong.

3 thách thức phải đối mặt

Tuy mang nhiều lợi thế vậy, nhưng để một mẫu xe điện mini thành công còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong các bài toán cần phải giải quyết, 3 vấn đề sau đây có lẽ là tiêu biểu với một mẫu xe điện mini tại Việt Nam.

1. Trang bị

Xe điện mini có thể là một chiếc xe thứ cấp với một nhóm khách hàng, cũng có thể là một phương tiện di chuyển chính của một nhóm khách hàng khác. Nếu nhắm đến cả hai nhóm khách hàng này thì có lẽ thị trường Việt Nam sẽ khó chấp nhận một chiếc xe chỉ có cái vỏ và hệ truyền động.

Citroen Ami, như đã nhắc ở trên, là mẫu xe điện mini dành riêng cho một số thị trường châu Âu, dường như không phù hợp với thị trường Việt Nam – ít nhất là vì mẫu xe này không có điều hòa. Không những vậy, Citroen Ami cũng không có tính năng dẫn đường, cũng không radio, ít nhất là loa phục vụ giải trí cũng chẳng có nốt. Những trang bị kèm xe có lẽ được liệt vào nhóm “tiện ích” gồm nơi đặt loa Bluetooth, giá để điện thoại, giá để cốc – tất cả đều làm bằng nhựa, có thể tháo lắp bằng tay.

Chưa hết, các tính năng an toàn cũng là một điều đáng lưu tâm. Đó là bởi Citroen Ami không có tính năng an toàn nào: Không túi khí, không ABS, dường như cũng không có vùng đệm chịu lực khi xảy ra tai nạn.

Không giống như vậy, Wuling HongGuang MiniEV, dù có giá bán rẻ hơn rất nhiều Citroen Ami, nhưng trang bị thì mang đến cảm giác yên tâm hơn nhiều. Wuling HongGuang MiniEV có túi khí cho tài xế, chống bó cứng phanh ABS hay cả phân bổ lực phanh điện tử EBD.

Ngoài các tính năng an toàn cơ bản trên, thiết kế khung xe cũng là một điều đáng nói. Trong một bài đâm va thử do một cơ quan an toàn giao thông Trung Quốc thực hiện, Wuling HongGuang MiniEV được chấm đạt 50%. Ở bài thử nghiệm này, chiếc Wuling HongGuang MiniEV đâm lệch trước ở tốc độ 64km/h với một mẫu xe điện mini khác tương đương về trọng lượng. Kết quả là Wuling HongGuang MiniEV với kết cấu khung xe thiết kế khoa học cho thấy mức độ an toàn cao hơn.

Về trang bị giải trí, Một số phiên bản “cao cấp” của Wuling HongGuang MiniEV thậm chí còn có điều hòa 2 chiều và đài radio. Nếu như Wuling HongGuang MiniEV sắp tới được lắp ráp và bán ra tại Việt Nam vẫn có những trang bị như tại thị trường nội địa Trung Quốc thì có lẽ sẽ gây nhiều khó dễ cho các hãng xe cùng tham gia phân khúc này.

2. Giá thành

Được định vị nằm dưới phân khúc hạng A, giá của những mẫu xe điện mini là một vấn đề rất cần được tính toán kỹ.

Nếu như mức giá của dòng xe này trên 300 triệu đồng thì sẽ đi vào vùng của các mẫu xe hatchback hạng A đang bán tại Việt Nam, như KIA Morning hay Hyundai Grand i10. Nếu đem lên bàn cân giữa một mẫu xe điện mini và một chiếc xe xăng truyền thống khi cùng tầm giá, nhiều khả năng xe xăng truyền thống sẽ là lựa chọn của khách hàng.

Sự cạnh tranh với các mẫu xe hạng A truyền thống có thể vẫn sẽ còn, nếu định giá từ khoảng 200 triệu đồng đến 300 triệu đồng. Khách hàng đi tìm xe ở khoảng giá này có thể lựa chọn một chiếc xe hạng A đã qua sử dụng, có thể dùng cho nhiều mục đích hơn một mẫu xe điện mini.

Mức giá được cho là hấp dẫn nhất với một mẫu xe điện mini nằm ở khoảng dưới 200 triệu đồng. Tại khoảng giá này, người tiêu dùng vẫn có các lựa chọn xe xăng truyền thống; tuy nhiên, phần nhiều các mẫu xe xăng tầm giá này đều đã rất cũ, ít có sự đảm bảo về chất lượng.

Bài toán giá bán còn tăng thêm nếu xét thêm các trang bị cần có cho xe. Song, nhà sản xuất có thể cho ra nhiều phiên bản với các trang bị khác nhau. Lúc này thì quyết định mức giá bán cuối nằm ở phía người tiêu dùng.

3. Lợi nhuận

Xét trên phương diện kinh doanh, sẽ là vô lý nếu bán một sản phẩm ra mà không có lợi nhuận; do vậy mà “thặng dự” của xe điện mini cũng là một câu chuyện thú vị.

Một bài viết năm 2021 trên một tạp chí xe nổi tiếng về Wuling HongGuang MiniEV hé lộ rằng lợi nhuận mà chiếc xe nội địa Trung Quốc này mang về cho nhà sản xuất là rất thấp – quy đổi khoảng 13,73 USD mỗi xe (tương đương hơn 320 nghìn đồng). Tuy nhiên, nếu nhân với 1,1 triệu xe đã được bán ra thì liên doanh này có thể đã thu lời được hơn 15 triệu USD (hơn 350 tỷ đồng).

Đáng nói là dường như lợi nhuận không phải mục tiêu sau cùng của liên doanh SAIC – General Motors – Wuling. Lý do là bởi tương tự như ở Mỹ, các nhà sản xuất xe Trung Quốc cũng nhận tín chỉ các-bon khi làm các mẫu xe năng lượng mới, và mất tín chỉ khi bán xe sử dụng động cơ đốt trong.

Bán Wuling HongGuang MiniEV không những giúp liên doanh có tín chỉ để bán xe động cơ đốt trong (vốn vẫn có biên lợi nhuận cao hơn xe điện), mà tín chỉ các-bon thừa có thể bán cho các nhà sản xuất khác. Tờ XCAR từng phản ánh rằng mỗi tín chỉ các-bon tại Trung Quốc có giá khoảng 3.000 nhân dân tệ (gần 10 triệu đồng); mỗi chiếc Wuling HongGuang MiniEV được bán ra giúp thu về 2 tín chỉ.

Tuy nhiên, đó là câu chuyện tại Trung Quốc và dường như chưa ứng với Việt Nam. Vậy, Wuling HongGuang Mini EV do TMT Motors lắp ráp, hay cả xe điện mini do VinFast sản xuất, hoặc bất cứ mẫu xe điện mini nào bán ra tại Việt Nam, sẽ giải quyết 3 bài toán trên thế nào? Câu trả lời, có lẽ phải chờ một thời gian nữa.