Những bài học thoát khủng hoảng của Tesla mà các ông lớn ngành xe cũng nên tham khảo

Hãng Tesla đã luôn nổi danh là kẻ phá luật. Giá cổ phiếu của họ cao một cách bất thường, bất chấp mọi sự rắc rối đến từ vị giám đốc lắm tài nhiều tật Elon Musk. Nhưng bây giờ, họ đang phải đối mặt với thách thức lớn nhất “đời mình”: dịch Covid-19.

Tại Mỹ, tăng trưởng GDP đã giảm xuống còn 4,8% trong quý I/2020. Cục Dự trữ Liên bang cảnh báo quý II sẽ còn tồi tệ hơn. Hơn 33 triệu người đã nộp đơn thất nghiệp kể từ tháng 3. Điều đó cũng có nghĩa là, ít nhất 33 triệu người không thể mua ôtô mới trong tương lai gần.

Karl Brauer, Giám đốc xuất bản AutoTrader, cho biết: Bất cứ khi nào niềm tin người tiêu dùng bị lung lay, ô tô sẽ là một trong những ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Nay, khủng hoảng Covid-19 đã đóng sầm cánh cửa sản xuất của các hãng ô tô Mỹ. CEO Tesla, Elon Musk, chắc chắn đang cảm thấy rất áp lực.

Nỗi thất vọng đang làm tê liệt tất cả. Vậy làm thế nào để các nhà sản xuất ô tô có thể vượt qua sự bế tắc này? Một số chuyên gia cho rằng Tesla ở vị thế tốt hơn để sống sót qua suy thoái kinh tế so với các nhà sản xuất ô tô khác của nước Mỹ.

Hãng Tesla có lịch sử vượt khủng hoảng đáng nể

Hãng Tesla thành lập vào năm 2003, nên có thể thấy công ty đã sống qua Khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008. Thậm chí, năm 2008, Tesla mới giao chiếc xe đầu tiên, Roadster. Michael Wayland, phóng viên ô tô của CNBC, cho biết: “Thị trường cao cấp thường tốt hơn thị trường đại chúng, bởi người tiêu dùng chi tiêu hào phóng sẽ không ngần ngại mua phương tiện mới.”

Trong khi đó, 3 ông lớn ngành ô tô nước Mỹ lại cần bầu sữa cứu trợ từ nhà nước khi khủng hoảng ập đến. Do ngành ô tô “quá lớn để chết”, chính quyền Mỹ đã không ngần ngại vung tiền cứu trợ.

Trước khủng hoảng 2007-2008, các nhà sản xuất đã làm ra quá nhiều ô tô. Họ bán vội bán vàng chỉ để thỏa mãn nhu cầu sản xuất của họ, mà không phải thị trường. “Tất nhiên, đó không phải là cách thức kinh doanh thông minh”, Jessica Caldwell, Giám đốc phân tích đánh giá của Edmunds, nói. “Thế nên, khi khủng hoảng tài chính ập đến, mọi thứ sụp đổ.”

Trái lại, Tesla chưa từng có vấn đề đó. Karl Brauer cho hay: “Ngành ô tô hiện đang ở vị thế tốt hơn khi ấy, bởi vì họ không sản xuất thừa thãi, cũng không có nhiều vấn đề về thiếu hiệu quả sản xuất. Nhưng tôi cho rằng, Tesla có lẽ còn chưa từng nằm trong những rắc rối đó. Bởi vì họ sản xuất vừa phải. Do đó, họ có thể nhanh chóng điều chỉnh khối lượng sản xuất theo tình hình mới. Họ có thể thêm khi muốn và rút nhanh khi cần.”

Nhưng Covid-19 lại là khủng hoảng chưa từng thấy. Thời gian phục hồi là không rõ ràng. Jessica Caldwell nhìn nhận: “Nếu để so sánh, thì có thể nhìn lại vụ 11/9. Kinh tế phục hồi ngay lập tức chỉ một tháng sau đó. Nhưng lần này mọi thứ diễn tiến rất chậm. Mọi người cứ vẽ ra các giả định, các đường đồ thị để so sánh các cơn khủng hoảng, để rồi lại thấy chúng chẳng có điểm gì chung cả.”

Tuy nhiên, trong cuộc khủng hoảng lần này, ngành công nghiệp ô tô nói riêng và nền kinh tế nói chung đang ở vị thế tốt hơn những vụ khủng hoảng trước đó. Doanh số bán xe hơi ở riêng thị trường Mỹ đã đạt 17 triệu xe, một con số rất cao. Thế nên, Brauer cho rằng, sức bật lần này sẽ tốt hơn.

Trong khi lúc này, ngành ô tô không nằm trong gói cứu trợ 2 nghìn tỷ USD của chính phủ Mỹ thì mọi thứ vẫn chưa phải là ngã ngũ. Các nhà sản xuất ô tô vẫn đang vận động hết mình để một lần nữa được nhận “bầu sữa mẹ”. “Đang có nhiều tranh cãi xung quanh ngành ô tô. 12 năm trước, chúng ta có Chương trình thưởng dập xe cũ (cash for clunkers). Và người ta cho rằng điều tương tự có thể xuất hiện. Điều quan trọng là sự ổn định của tài chính”, Brauer nói.

Nhưng Tesla còn “không cần đến nó”, theo Garrett Nelson, chuyên gia phân tích của CFRA. Còn Big 3 lại rất cần bởi tình hình kinh doanh hết sức tồi tệ trong những tháng vừa qua.

Hãng Tesla đủ tiền để tự vượt khủng hoảng

Nhiều người cho rằng tài chính Tesla đủ vững để vượt qua cơn khủng hoảng này. Hãy nhìn vào báo cáo kinh doanh quý I là rõ. Mọi nhà sản xuất ô tô đều có quý I tồi tệ, chỉ riêng Tesla có lợi nhuận 16 triệu USD nhờ nhu cầu mạnh mẽ với mẫu xe Model 3. Điều đó khiến một số nhà đầu tư hết sức ngạc nhiên.

Nelson nhìn nhận: “Kết quả này tốt hơn quá nhiều dự kiến. Họ có biên lợi nhuận gộp mạnh mẽ, chừng 25% trong quý I. Có thể thấy, họ đang đi lên vững chắc.”

Tesla nói rằng họ đã giao 88.400 xe trong quý I, bao gồm cả chiếc SUV/crossover điện Model Y mới. Caldwell đánh giá cao: “Tesla đã bán được nhiều xe hơn chúng ta dự kiến. Đó là một quý kinh doanh đại thành công. Họ mới chỉ bán hàng online ở Thượng Hải. Họ sản xuất Model Y với tốc độ không ai ngờ. Đó không chỉ là câu chuyện thành công của riêng Tesla, mà còn là điểm sáng cho bức tranh toàn cầu đang rất ảm đạm.”

Hãng Tesla báo cáo họ đã thu về 8,1 tỷ USD. Ấy là họ còn gặp trắc trở vì Covid-19. Trong khi đó, GM ở một điểm tăm tối hơn nhiều.

Nelson bình luận: “Hãy nhìn vào con số 8,1 tỷ USD và so sánh với một năm trước đó, họ chỉ thu về chưa tới 3 tỷ USD. Tức là, họ đã tạo ra một dòng tiền ấn tượng chỉ trong vòng 4-5 quý. Cổ phiếu của họ còn tăng giá trong tháng 2, đảo ngược khoản lỗ 2 tỷ USD trước đó, tạo nên một báo cáo tài chính tuyệt vời.”

Dẫu vậy, không phải không có quan ngại.

Elon Musk đã thu hút được 2 tỷ USD từ sàn giao dịch trước khi Covid-19 trở thành đại dịch toàn cầu. Michael Wayland, phóng viên ô tô CNBC, nhận định: “Họ định vị là một công ty công nghệ. Nhưng cuối cùng, họ lại sản xuất và bán xe hơi. Đó là một ngành phân hóa sâu sắc. Không giống như GM, Ford hay Chrysler phải thắt lưng buộc bụng và đóng cửa nhà máy, hãng Tesla vẫn hừng hực sản xuất. Vì thế, họ phải chi tiêu rất nhiều, phải làm việc rất nhanh. Họ nhanh chóng xây dựng xong nhà máy ở Trung Quốc. Họ cũng không bỏ qua nước Đức với nhà máy Gigafactory gần Berlin. Chi tiêu là một vấn đề đau đầu với Tesla.”

Lạc quan hơn, Brauer nói: “Tesla có dòng tiền mạnh. Nhưng chưa hẳn sinh lời. Họ có thể đốt tiền nhiều hơn, thậm chí ngay cả khi thế giới trở lại bình thường. Họ chi tiêu không ngừng, và tốc độ đốt tiền càng nhanh trong trường hợp doanh số sụt giảm. Nhưng những con số tài chính quý I lại cho thấy họ rất mạnh. Có thể họ sẽ tiếp tục mạnh như thế với độ co giãn tốt. Tôi cho rằng Tesla có khả năng vượt qua giông tố tốt hơn bất kỳ đối thủ nào, bất kỳ nhà sản xuất ô tô Mỹ nào.”

Cổ phiếu của Tesla có một màn trình diễn ấn tượng. Nelson chỉ ra: “Tài sản lưu động giá trị nhất của họ là cổ phiếu, nên họ luôn có thể phát hành cổ phiếu. Họ không thiếu các nhà đầu tư sẵn sàng đổ tiền vào công ty.” Michael Wayland cũng đồng quan điểm: “Họ rất sáng giá ở Phố Wall. Tôi cho rằng không ai để mặc họ thất bại cả.” Thực vậy, giá trị vốn hóa thị trường của Tesla lớn hơn cả Big 3 cộng lại.

Tất nhiên, người ta cũng quan ngại các tweet “đầy cá tính” của Elon Musk có thể lại đẩy công ty vào rắc rối. Chẳng hạn như, mới đây ông đã tweet rằng giá cổ phiếu của Tesla đang quá cao. Điều đó đã khiến giá cổ phiếu Tesla giảm 7%. Nó có mức giá khoảng 750 USD/cổ phiếu khi Elon Musk tweet. Sau đó, nó giảm xuống còn 725 USD/cổ phiếu. Một số người đã lên tiếng chỉ trích ông vì hành động đó. Không chỉ vì giá cổ phiếu giảm, mà còn đánh động đến Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC). Các cổ đông và nhà đầu tư cho rằng, tốt hơn hết, Elon Musk nên giảm thời gian “sống ảo” đi! Nhưng họ cũng hiểu rằng, tweet đó chưa phải là “cơn điên” cuối cùng của Elon Musk. Nó sẽ trở thành “chuyện thường ngày ở huyện”, thậm chí kéo theo những rắc rối pháp lý.

Báo cáo quý II có lẽ sẽ cho chúng ta biết, việc Elon Musk “lên cơn” có gây ra hậu quả gì hay không. Nhưng không thể phủ nhận, Tesla vẫn còn những lợi thế khác.

Hãng Tesla sớm trở lại sản xuất

Nhà máy sản xuất chính của Tesla ở Mỹ nằm ở Fremont, California, đã phải dừng sản xuất từ ngày 24/3 khi dịch Covid-19 lan rộng. Elon Musk đã thông báo với các nhân viên nhà máy sẽ trở lại hoạt động trong tuần này. Nhưng nhà máy có thể hoạt động như bình thường hay không lại là vấn đề khác.  

Michael Wayland: “Tesla sẽ tiếp tục tồn tại chừng nào còn hoạt động sản xuất ở Mỹ. Đó là nền tảng của họ. Khi nào họ có thể mở cửa lại, và khi nào các nhà sản xuất ô tô khác có thể mở cửa trở lại, vẫn còn khá mơ hồ. Nhưng không giống như các nhà sản xuất Detroit khác, Tesla không cần Nghiệp đoàn Công nhân ôtô Mỹ thông qua để trở lại làm việc. Thế nên họ có thể khởi động lại nhà máy nhanh chóng hơn những nhà sản xuất ô tô truyền thống của Detroit.”

Công ty cũng tạm ngừng sản xuất nhà máy pin ở Reno, Nevada, và nhà máy ở Buffalo, New York. Vào giữa tháng 5, nhà máy ở Reno đã trở lại làm việc, nhưng nhà máy ở Buffalo thì chưa.

Nhà máy Tesla ở Thượng Hải chỉ đóng cửa hai tuần trong tháng 2. Dường như Trung Quốc sẽ vượt qua Covid-19 sớm hơn những điểm nóng khác. Brauer cho rằng đó là lợi thế lớn cho hãng Tesla.

Hãng Tesla có doanh số bán hàng ấn tượng hơn

Tesla đã bán được hơn 10.000 xe ở Trung Quốc trong tháng 3, mức bán hàng cao nhất trên thị trường ô tô lớn nhất thế giới này. Nhưng phần lớn doanh thu của Tesla vẫn đến từ thị trường Mỹ. AutoData cho biết: Lượng tiêu thụ ô tô thị trường Mỹ trong tháng 4 chỉ là 8,6 triệu phương tiện, mức bán hàng tháng thấp nhất kể từ khi công ty thu thập dữ liệu này hoạt động năm 1980.

Dường như Tesla không quá lo lắng.

Caldwell cho biết: “Những nhà sản xuất ô tô truyền thống, như GM và Ford, đang cố gắng vượt qua thời kỳ này. Điều họ quan tâm là làm sao để thu hút người tiêu dùng chịu mua xe. Lúc này, mọi người đang rất chần chừ. Nhiều nhà sản xuất thậm chí đưa ra chương trình trả góp 0% trong 84 tháng, điều gần như chưa từng có. Tesla thì có khác đôi chút. Họ không thực sự đưa ra khuyến mại nào cả. Mô hình bán lẻ của họ là bán hàng trực tiếp. Đó vốn đã là mô hình kinh doanh tốt hơn rồi.”

Mặc dù Covid-19 gây tác động tiêu cực đến kinh doanh “cửa hàng”, Tesla vẫn có thể bán online và giao hàng đến cho khách mà không phải lo lắng chuyện tiếp xúc.

“Thị trường Mỹ đang phải đối mặt với vấn đề lượng người mua giảm. Lúc này mọi người không muốn dành tiền mua xe. Mà xe của Tesla vốn đã không rẻ rồi. Thế nên, đó có thể là vấn đề của họ lúc này”, Caldwell nói. “Bù lại, họ có một nhóm tiêu dùng nhiệt thành, những người hoài nghi về virus. Thế nên, tôi cho rằng, điều đó có thể có ích cho Tesla. Hơn nữa, nhìn về cuộc chơi lâu dài, thế giới đang dần chuyển sang xe điện.”

Tesla ở vị thế tiên phong trên thị trường xe điện

Người ta cho rằng thị trường xe điện sẽ chịu tác động tiêu cực từ Covid-19. Nhưng theo CNBC, chính điều đó lại giúp hãng Tesla giữ được vị thế tiên phong, trong khi những nhà sản xuất ô tô truyền thống đang lo chống dịch. Joseph Osha, chuyên gia phân tích của JMP, cho rằng: “Các đối thủ của Tesla sẽ tạm thời ngừng đầu tư phát triển xe điện.”

Covid-19 có thể sẽ làm giảm 17% đầu tư R&D (nghiên cứu và phát triển) trong năm nay và giảm 12% trong năm 2021, bao gồm cả phát triển phần mềm mới – điều có thể giúp Tesla dẫn trước.

Brauer bật mí: “Các nhà sản xuất ô tô muốn nhanh chóng phục hồi khi nền kinh tế đi xuống, song điều đó là rất khó khăn. Hội đồng quản trị, ban giám đốc và mọi nhà cố vấn kinh tế đều không muốn nói ‘Hãy tiếp tục đầu tư vào xe điện đắt tiền, lợi nhuận thấp đi’. Không ai muốn thừa nhận điều đó đâu, nhưng mọi giám đốc sẽ đánh giá lại mảng xe điện của họ.”

Trong khi đó, Elon Musk tự tin nói Tesla đang tăng đầu tư vào công nghệ, ngay cả khi điều đó là rất rủi ro. Có thể hiểu tại sao họ lại tự tin như vậy. Bởi Tesla có mô hình kinh doanh nội bộ khá lớn. Tất nhiên họ cũng phụ thuộc vào những nhà cung ứng khác, như bất kỳ nhà sản xuất ô tô nào. Nhưng mức độ phụ thuộc của hãng Tesla là thấp hơn. Đó là một lợi thế lớn.

Tesla rất được yêu mến

Ngoài ra, không thể không nhắc đến một lợi thế to lớn khác của Tesla. “Không gì hơn tình yêu. Chỉ đơn giản là tình yêu với xe hơi.”

Brauer cho biết: “Lòng trung thành với thương hiệu ô tô đã giảm trong 20, 30 năm qua. Đã là người mua của Chrysler, Ford hay GM, thì bạn mãi mua xe của họ. Điều đó đúng với thế hệ trước. Nhưng thế hệ ngày nay nhìn chung không trung thành cho lắm. Song hãng Tesla lại có lòng trung thành với thương hiệu mạnh, một cộng đồng fan cứng cựa. Đó là thứ tài sản đầy sức mạnh. Vì thế, cổ phiếu của họ được định giá cao hơn những nhà sản xuất ô tô khác, bên cạnh lượng bán hay tài chính. Tôi nghĩ đó là điểm khác biệt then chốt nhất.”

Wayland đồng quan điểm: “Hãng Tesla có nhóm người ‘follow’ đông đảo, điều mà các nhà sản xuất ô tô khác chỉ có thể mơ ước. Dù sản xuất bị chậm một chút, hay có bỏ qua vài tiêu chuẩn nho nhỏ, thì lòng trung thành vẫn còn đó.”

Caldwell kết luận: “Tôi nghĩ rằng họ có thể vượt qua cơn giông tố này an toàn. Tất nhiên không hề dễ dàng. Chẳng có ai là dễ dàng cả. Nhưng họ tự tin mãnh liệt. Tôi tin rằng ngay cả khi họ gặp rắc rối, sẽ có một đám đông đổ xô đến ném tiền cho họ. Bạn sẽ khó nhìn thấy điều đó ở những công ty khác. Nhưng công ty này thực sự khác biệt.”